LO CAMP DEUS PRESOERS DE SENT-VINCENT DE PAUL a BUGLÒSA ; LOS SOLDATS DESBREMBATS...

​

En genèr de 2009, la tempèsta Klaus que desbaratè Gasconha tota. En las Lanas, la seuva de Gasconha, lo pinhadar com l'apèran, n'estó pas esparnhada. Los domaus qu'estón considerables. Pins darrigats, ajaçats los uns suus autes, o copats a miei hautor, autan lunh com pòden anar los uelhs. Un paisatge de guèrra diràn daubuns.

Suu vilatge de Sent-Vincent de Pau(1), en un endret de seuva comunau, que s'apercebón, arron lo passatge d'aqueth malastre, la tempèsta en har càder los pins, qu'avè tornat har aparéisher las sobras de bastiments. En la memòria collectiva, que's sabèva, que i avó aquiu un camp de presoèrs pendent la darrèra guèrra. Aqueste, estujat per la vegetacion – arbos, èrbas, tojas, branas - desempuish decennias, qu'èra tot sobte tirat deu desbromb per la tarribla ventòrla.

Alavetz, qué har? La municipalitat que's pausè la question. Har passar engibanas horastèras, arrasar lo terrenh, netejà'u e tornar plantar pins com pertot capvath la lana; de segur çò de mei simple. O lavetz... e perqué pas? Preservar aqueth site e ne har un lòc de sovenença.

Ua associacion que s'apitè e la dusau solucion qu'estó presa. D'aqueth moment enlà, un escabòt d'ahuecats que se i hasón, entà netejar aqueth tròç de lana, tirar deu poishiu los arbos desarrigats, descavar las ancianas plomasons. E que se i hèn enqüèra, cada setmana, pr'amor lo broishagar qu'auré viste hèit de tornar préner (la) plaça. Atau, pòc a pòc, lo camp que s'a arretrobat un chic l'aspècte qu'avè pendent la guèrra. Au mensh, que'u podem imaginar tau com èra. L'accès au camp qu'ei adara aisit. Devant l'entrada, ua tor de güèit de husta qu'ei estada arreconstrusida, parièra com la que i avè bèth temps a. Sus aquera tor, que i a ua inscripcion "ARBEITKommando BUGLOSE”.

Mes çò qu'èra aqueth camp?

Arrés n'ac sabèvan vertadèrament. Los ancians deu parçan be se'n sovienèvan ja ; enfin un chic : lo camp, los africans, los alemands. Arren mei. Que'n sabem hòrt mei adara, mercés a las recèrcas hèitas peus membres de l'associacion.

Au començar, un petit camp que seré estat bastir a la fin de las annadas 30, dab quauques barracatges, au Bastar(2), sus l'emplaçament actuau de la zòna industriau, au ras de la linha ferroviària qui arreliga Hendàia a Bordèu. Aqueth camp qu'estó hèit entà arcuélher hemnas e mainats refugiats, huegent la guèrra civila d'Espanha. Puish, en seteme de 1939, la guèrra qu'ei cridada, e hòrt viste la des·hèita e un triste armistici qu'ei signat lo 22 de junh de 1940.

Los presoèrs de la nacions vinçudas que son enviats per Alemanha tota. Que son utilizats dens usias, enterpresas, bòrdas, e que deven tribalhar per l'enemic. Au miei d'aqueths presoèrs, que i a òmis originaris de las colonias qui pausan lèu problèma. Duas rasons que son invocadas peus nazis. La purmèra qu'ei lo dangèr de "plapar” la tèrra alemanda per la preséncia d'individus qualificats de raça inferiora qui poderé empachar l'elaboracion d'ua raça pura dita ariana. La dusau rason, qu'ei la dificultat d'adaptacion d'aqueths presoèrs a las rigors ivernaus deu climat continentau alemand, qui ne hè òmis totaument improductius e qui vaden ua vertadèra carga peus lors jaulèrs.

La solucion trobada peu IIIau Reich, qu'ei de mudar aqueths presoèrs dens camps de (deu) sud-oèst de França, en zòna aucupada, on los ivèrns son mei doç e lo hred mensh escosent. Atau, presoèrs coloniaus qu'arriban au camp deu Bastar. Mes aqueth camp qu'ei viste tròp petit e los alemands que decideishen de bastir un camp navèth, a quauquas camadas d'aquí, sus la medisha comuna de Sent-Vincent de Pau. Entad aquò, que requisicionan ua dotzena d'ectaras de seuva comunau, rota de La Luca, on construseishen un camp deus granàs.

Sus ua fotografia aeriana de 1945, que s'i veden 38 barracas. Ua purmèra partida qu'èra compausada deu bastiment administratiu de la Wehrmacht, de cosinas, de comoditats, d'ua bugaderia, e d'autes bastiments utilizats peus alemands; puish, qu'èra lo camp eth-medish dab 20 barracas-dromider de 30 mètres de long sus 6 de larg. Au miei de las duas partidas, que i avè ua infirmeria militara e ua plaça d'acamp. Las cavadas enterpresas peus membres de l'associacion qu'an dat lo parat de descobrir, ací las sobras de canalizacions, aquí hondaments de (en) hèr d'ua tor güèit, acerà tròç de parets arroeinats. Capvath lo camp, objèctes arronhats, testimònis d'aqueth triste passat, qu'estón arretrobats : un rotlèu de barbelats, un detzenat de dolhas, un casco, tres pistolets... e tanben causas de la vita vitanta : rasaders, cisèus, atrunas de cosina (forquetas, gahas, culhers e culherons, caishas..), numerós tirahuecs, pèças de moneda, etc...

Lo comando de tribalh de Buglòsa, qui hasè partida deu Fronstalag de Baiona, qu'èra l'un deus mei grans : dinc a un milèr de presoèrs que i podèvan estar embarrats.

En aqueth lòc de sofrença vivón, de 1940 dinc a la liberacion en 1944, presoèrs originaris de las colonias francesas, d'Argeria, deu Marròc, deu Senegal, deu Burkina-Faso, deu Benin, de Madagascar e tanben d'Indochina (Vietnam, Cambòtja, Laos). Las condicions de vita qu'èran mauaisidas, precàrias; los presoèrs que patín la manca d'igièna, la promiscuïtat, la hami, las malaudias, la duretat deu tribalh... Totun, chic e's morín a Buglòsa; los òmis malauds qu'èran enviats de cap a Baiona.

Puish, arron la victòria deus Aliats sus Alemanha, lo camp que serví enqüèra, ce sembla, dinc a 1947. Aqueste còp, que vadó un camp entaus presoèrs de guèrra alemands. L'arròda qu'avè virat. Las condicions de vita ne i estón pas mei aisidas; e enqüèra sofrença, e enqüèra doléncia : 160 alemands que's morín aciu e ua partida deu camp qu'estó adobat en segrat. Las despulhas qu'estón desterradas en 1962 e tornadas sepelidas en un cemitèri militar au nòrd de Bordèu.

Arron lo partir deus darrèrs presoèrs, lo camp qu'estó abandonat. Los paisans deu parçan que desapitèn las barracas de husta hèitas e que s'arrecaptèn atau materiaus que'us hasèvan hrèita en aqueths temps de gran necèra. Ne i demorèn (pas) sonque las basas deus bastiments de pèiras bastits. E puish, lo huelhumi qu'apriguè tot. Hòrt viste lo camp ne pareishó pas mei. E au monde que'us anavan miélher atau, de non pas mei véder aqueth lòc au passat tragic, pr'amor contunhar de víver que'us calè. Espiar cap a l'aviéner e desbrembar aqueras darrèras cinc maishantas annadas, aquò que volèvan. Las plagas qu'èran enqüèra a viu, lo sovier enqüèra tròp present en los esperits.

Totun, lo hat que voló lo camp que's tornèssi vededer quasi setanta ans après. E lo temps de la brembança qu'èra alavetz vienut. Quauques poblants deu vilatge, apassionats d'istòria, qu'entinoèn recèrcas suu camp, e las informacions qu'arrecaptèn que'us ensenhèn hòrt viste, lo lòc que presentava un interès vertadèr, quitament delà las lors esperanças. Universitaris, cercaires, sociològues, escrivans qu'encoratgèn la lor volontat de protegir aqueth lòc de memòria. La collècta de documents en çò deu Comitat internacionau de la Crotz Roja a Genèva, e tanben archius nacionaus, departamentaus e locaus que portèn precisions estonantas sus la vita deus presoèrs. Atau qu'ei vaduda l'associacion MCPB (Memòria deu Camp de Presoèrs de Buglòsa) qui s'a balhat per prètzhèit d'enriquir lo patrimòni locau en adobar un site memoriau e de transméter a las generacions venideras (a viéner) lo sovier d'un passat que ne carré pas jamei tornar víver. Ua pancarta a l'entrada deu camp "Ni haina, ni venjança" qu'amuisha l'endret que vòu estar un lòc de reconciliacion e de fraternitat enter los pòbles. Mantuns istorians especializats, qui an vienut visitar lo site, que'n disen qu'ei hòrt interessant e que lo son estat de conservacion qu'ei unic per Sud-Oèst sancèr e lhèu per França tota.

Uei lo jorn, tot lo long de l'annada, visitaires individuaus o en grops, escòlas collègis e licèus, documentalistas, productors de television e de cinèma que's succedeishen. Que i a articles dens la premsa alemanda, elvetica, e francesa plan segur. Guidas toristicas que perpausan de descobrir l'endret. L'arreconstrusida d'ua barraca-dromider qu'ei en projècte, dab au dehens, ua mustra presentant documents e objectes. Los membres de l'associacion qu'arcuelhen tanben lo public, cada an, au parat de las Jornadas Europèas deu Patrimòni, jos l'egida de la Direccion Regionau aus Ahars Culturaus.

Totun, lo camp que poderé tornar desaparéisher un còp mei. La miaça ne vien pas mei adara de la seuva, mes deu traçat de la linha ferroviària navèra TGV qui arreligarà Bordèu a Espanha. La via que passaré au bèth miei deu camp. Be seré de dòu har lo tribalh entinoat peus membres de l'associacion MCPB qu'estossi hèit per arren. Pr'amor brembà's qu'ei de compte har, podossi aqueth site estar preservat entà que demorèssi un lòc de memòria.

 

1. La comuna, qui s'aperava d'autes còp Poi, que prenó lo nom deu gran sent landés Vincent de Pau en 1828, sus Ordenança Reiau. Lo bordalat de Buglòsa, qui ei un lòc de pelegrinatge a la Verge Maria, que's tròba au nòrd de la comuna, en gahar-la de cap tà La Luca.

2. Lo Bastar qu'ei un barri de Sent-Vincent de Pau, sus la rota enter Poi e Buglòsa.

 

Lo site que's pòt visitar. Entad aquò, que podetz contactar Régine Daguinos au 06 31 54 27 46. Visitas comentadas a gratis.

 

 

Alain CASTAGNET.